Zdaniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) art. 273 Dyrektywy 2006/112/WE i zasada proporcjonalności sprzeciwiają się temu aby przepisy krajowe nakładały na podatnika, który błędnie zakwalifikował transakcję zwolnioną z VAT jako transakcję podlegającą temu podatkowi, sankcję wynoszącą 20% kwoty zawyżenia zwrotu VAT nienależnie żądanej, w sytuacji gdy sankcja taka ma zastosowanie bez rozróżnienia:

– czy nieprawidłowość wynika z rodzaju błędu nie wskazującego na oszustwo i uszczuplenie wpływów do skarbu państwa,

– czy z błędu wskazującego na takie okoliczności.

Zdaniem TSUE wymagane przez prawo krajowe automatyczne stosowanie sankcji administracyjnej we wszystkich przypadkach zaniżania VAT lub zawyżenia kwoty zwrotu VAT jest nieadekwatnym środkiem realizacji celu zwalczania przestępczości podatkowej.  Ponadto takie postępowanie (ustawodawstwo) wykracza poza to, co jest niezbędne.

Co prawda zgodnie z art. 273 Dyrektywy 2006/112/WE państwa członkowskie są upoważnione do przyjęcia odpowiednich przepisów w celu zapewnienia:

– prawidłowego poboru VAT i

– zapobiegania oszustwom podatkowym.

Ponadto, państwa członkowskie mają również uprawnienie do wyboru sankcji, które uznają za stosowne, w odniesieniu do nieprzestrzegania warunków przewidzianych w przepisach Unii w celu skorzystania z prawa do odliczenia VAT.

Jednakże, państwa członkowskie nie mogą czynić tego w sposób całkowicie dowolny i swobodny.  Innymi słowy, państwa członkowskie Unii są zobowiązane wykonywać swe kompetencje z poszanowaniem prawa Unii i jego ogólnych zasad, a zatem z poszanowaniem zasady proporcjonalności.  Innymi słowy, państwa członkowskie w procesie stanowienia prawa krajowego również są obowiązane przestrzegać prawa i standardów prawnych Unii.

Z tego też względu sankcje krajowe nie mogą wykraczać poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia celów obejmujących:

– zapewnienie prawidłowego poboru podatku i

– zapobieganie oszustwom podatkowym.

TSUE podkreślił, że dla dokonania oceny, czy sankcja jest zgodna z zasadą proporcjonalności, należy uwzględnić w szczególności:

-charakter i

– wagę naruszenia,

którego ukaraniu służy ta sankcja, oraz sposób ustalania jej kwoty.

Jak wskazał TSUE z jego orzecznictwa wynika, że sankcja administracyjna mająca na celu skłonienie podatników, by jak najszybciej dokonali korekty w przypadku niedopłaty podatku, co do zasady pozwala na zapewnienie, aby nie wykraczała ona poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia celu polegającego na zapewnieniu prawidłowego poboru podatku.

Jednakże, gdy kwota sankcji jest sztywno ustalona na 20% kwoty zawyżenia nadwyżki VAT i nie może ona zostać obniżona stosownie do konkretnych okoliczności danego przypadku (tak jak ma to miejsce w przypadku ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług), nie można uznać, że taka regulacja zgodna jest z prawem Unii.

Bernard Łukomski
radca prawny Wa-4443
doradca podatkowy Nr 145
Warszawa, dnia 29.04.2021