Okoliczność powierzenia spraw spółki innej osobie i niewykonywanie faktycznego zarządu przez członka zarządu nie mogą stanowić przesłanki wyłączającej jego winę w niezgłoszeniu we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości (wyrok NSA z marca 2021 r.).

Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.

Wśród sposobów uniknięcia tej odpowiedzialności jest wykazanie przez członka zarządu, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy.

Jednakże, w pierwszej kolejności, należy ustalić kiedy zachodzą podstawy do zgłoszenia takiego wniosku.  Generalnie rzecz ujmując, wniosek o ogłoszenie upadłości należy zgłosić, gdy dłużnik stał się niewypłacalny – tj. gdy utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

W tym miejscu należy stwierdzić, że termin „wymagalne zobowiązania pieniężne” jest przez sądy różnie rozumiany. Zgodnie z jednym z poglądów  pojęcie „wymagalne zobowiązania pieniężne” rozumiane jest jako istnienie co najmniej dwóch wymagalnych zobowiązań.  Innymi słowy, stan niewypłacalności dłużnika (spółki) występuje w sytuacji niewykonania przez spółkę co najmniej dwóch wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

Istnieje również inny pogląd – bardziej korzystny dla członków zarządów – wyrażony między innymi przez Sąd Najwyższy w wyroku z 2011 r. oraz Naczelny Sąd Administracyjny  w wyroku z 2014 r.

Zgodnie z tym drugim poglądem, niewypłacalność dłużnika istnieje dopiero wtedy, gdy z braku środków, przez dłuższy okres, nie pokrywa on przeważającej ilości swoich długów.

Oznacza, że do wystąpienia stanu niewypłacalności konieczne jest istnienie trzech – dodatkowych – warunków.  Te trzy dodatkowe warunki to:

(i) brak środków jako przyczyna niewykonania wymagalnych zobowiązań,

(ii) dłuższy okres niewykonywania zobowiązań oraz

(iii) niewykonywanie przeważającej ich liczby.

Niestety, ten korzystny podgląd bywa kwestionowany.  Kwestionujące go sądy powołują się na argument o celu przyjętej regulacji prawnej, jakim jest ochrona pewności obrotu gospodarczego i przeciwdziałanie sytuacjom niezaspokajania zobowiązań, także o podłożu celowym, oszukańczym.

Innym ważnym aspektem tego zagadnienia jest brak możliwości delegowania swojej odpowiedzialności przez członka zarządu.  Członek zarządu spółki kapitałowej może delegować swoje kompetencje na inną osobę, na przykład wskazaną przez udziałowca spółki.  Jednakże, członek zarządu nie może delegować swojej odpowiedzialności wynikającej z nieregulowania przez spółkę wymagalnych zobowiązań, gdyż rozwiązania takiego nie przewidują przepisy prawa.

Zarządzanie spółką przez członka zarządu odbywa się w sposób niezależny od wskazówek jej udziałowców.  Członek zarządu może być odwołany z pełnionej przez siebie funkcji przez zgromadzenie wspólników.  Jednakże w zakresie odpowiedzialności za należyte prowadzenie spraw spółki nie może powoływać się na wskazówki lub ograniczenia stwarzane przez osoby trzecie, w tym przez udziałowców spółki.

Okoliczność powierzenia spraw spółki innej osobie i niewykonywanie faktycznego zarządu przez członka zarządu nie mogą stanowić przesłanki wyłączającej jego winę w niezgłoszeniu we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Bernard Łukomski
+48608093541
radca prawny Wa-4443
doradca podatkowy nr wpisu 145
Warszawa, dnia 21.05.2021 r.